Oprichting gymnastiek vereniging V & K-Stenenman
Toen de heer C. van der Meulen in 1919 uit militaire dienst kwam – waar hij diverse diploma’s had verworven – en in de burgermaatschappij terugkeerde, voelde hij een gemis in Harlingen aan een atletiek- en turnvereniging. Met enige vrienden en kennissen werd een vergadering belegd en “Vlugheid en Kracht”, oftewel V en K was “geboren”. Als voorlopig bestuur werden gekozen de heren: Th. Snijder, C. van der Meulen, D. Palstra, J. Elzinga en W. Veltman.
In de oude “Klimschool” werden onder leiding van de heer Van der Meulen de eerste oefeningen gehouden. Uit de kas kon weldra enig noodzakelijk materiaal worden aangeschaft. De smid, de heer J. Schaap, smeedde een paar passende rekstokken. Op dringend verzoek schaftte de gemeente een paar behoorlijke bruggen aan en werden de ringen vernieuwd.
Het aantal leden groeide en het eerste optreden in het openbaar vond plaats op Koninginnedag tijdens de “volksspelen” op de Voorstraat: straatoefeningen, groepen en standenformaties en polsstokhoogspringen.
Met behulp van mej. A. de Jong werd een damesafdeling gevormd en weldra kwamen we uit op de gezamenlijke wedstrijden, waarbij de dames in ’t begin de meeste successen behaalden en de heren bij de atletiekwedstrijden veel overwinningen boekten. Toen de aspirantenafdeling bij de club werd gevoegd en de kas wat gespekt werd, kwam de behoefte tot uiting om een directeur te vinden, die V en K naar hoger niveau kon voeren en tijd had om alle groepen te leiden.
Na enige vergeefse pogingen vonden ze de heer Van Duijn uit Rotterdam bereid eens over te komen. Maar zijn salaris was erg hoog en hij vond Harlingen wat te klein. Hij verdween alweer na enkele weken. Zo modderden ze daar aan, tot de heer Barneveld benoemd werd tot gemeentelijke gymnastiekleraar. Hij nam de functie van de heer C. van der Meulen over en heeft V en K geleid tot wat het nu is, een flinke gezonde vereniging, die gerespecteerd wordt door de Harlinger bevolking en in heel Friesland.
Atletiek
Hoewel de vereniging te boek stond als gymnastiekvereniging, weerhield dat de oprichters er niet van een atletiekvereniging op te zetten. In de beginjaren – tot 1930 ongeveer – had die afdeling de overhand. De eerste aanschaf voor de attributen worden uitgebreid in het clubblad genoemd, namelijk: “twee speren, één discus, twee kogels van een handhalter afgezaagd en wat touw. Van een pols werd de klos vervangen door een ijzeren punt. Een paar zelfgemaakte springstanders en wat panlatten voltooiden het springmateriaal”.
Rond het jaar 1925 werd de Friese atletiekbond (F.A.B.) opgericht waardoor de atletiekbeoefening in geregelde banen werd geleid. De toenmalige leider Jaap van Zwol was een enthousiast atleet en wist te bewerken dat ook V en K zich aansloot.
Een groot atleet van onze vereniging is de heer Laurens Drost. Hij bracht tientallen Friese Kampioenschappen op zijn naam en heeft meer dan 130 medailles behaald. Zijn Friese records kogelstoten en speerwerpen bleven meer dan 10 jaar op zijn naam staan. Ook heeft hij de bijzondere onderscheiding – het diploma allround atleet – op zijn naam staan, de meest waardevolle onderscheiding die op sportgebied te behalen is. De heer Drost werd voor zijn bijzondere prestatie tot lid van verdienste van de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie (K.N.A.U.) benoemd. Voor zover wij kunnen nagaan was Catharina Oswald de eerste Harlinger Friese kampioene bij de dames op de 800m.
Begin jaren ’50 begon een verzwakking van de ploeg op te treden. Eén en ander kwam mede door het vertrek van enige goede leden, studie en militaire dienst. Daarbij werd ook in april 1951 door het bestuur besloten, dat het lidmaatschap van de K.N.A.U., de inschrijfgelden en de reiskosten voor de wedstrijden volledig door de deelnemer moesten worden betaald. Het aantal leden was op een gegeven moment zo gering, dat er een nadelig saldo in de kas kwam, wat ten koste van de gymnastiekvereniging ging. Waar het ook aan schortte was de teamgeest. Het bestuur zag hierin nogal wat bezwaren. In april 1954 kwam van de atleten het voorstel om een geheel nieuw bestuur te kiezen en verder voor eigen rekening te gaan werken, doch onder de naam V en K uit te komen. Op dit voorstel werd door het bestuur ingegaan. De atletiek raakte echter in het slop.
In 1982 was echter de behoefte om weer aan atletiek te gaan doen volop aanwezig en zo werd deze afdeling weer nieuw leven ingeblazen. Voor het eerst sinds lange tijd was de vereniging weer een gymnastiek- en atletiekvereniging, zoals in de statuten vermeld stond. Zeven jaar later kwam hier noodgedwongen alweer een einde aan. Reden hiervoor was onder andere geen leiding, geen bestuursleden en teruglopende animo bij de leden zelf, waardoor deze helaas werd opgedoekt.
Leiding
Gedurende de 85 jaar dat de gymnastiekvereniging bestaat is op het gebied van leiders de nodige verloop geweest. Opmerkelijk is dat er een aantal families zijn geweest dat zorg heeft gedragen voor de leiding. Zo waren dat in de beginjaren de heer en mevrouw Van der Heide. Joop van der Heide, die reeds sinds 1928 diverse junioren-afdelingen onder zijn leiding had, is leider geweest tot aan zijn benoeming op Terschelling. Hij kreeg namelijk een kans die hij niet kon en mocht weigeren, namelijk gemeentelijk gymnastiekonderwijzer. Pas bij zijn vertrek bleek de immense populariteit van “Jopie”. “In Sexbierum ben ik v.d. Heide, in Franeker mijnheer, maar in Harlingen blijf ik altijd Jopie”, zei hij eens. Geheel V en K stond aangetreden bij het Noordeke om Jopie en Janke uit te zwaaien toen de boot naar Terschelling vertrok.
Daarna hebben de heer en mevrouw Blom het nodige voor de vereniging gedaan, waarbij mevrouw Blom het ritmische gedeelte voor haar rekening nam en de heer Blom het turnen. Het echtpaar Blom bleken de juiste mensen op de juiste plaats. Onder dit duo maakte V en K een bloeiperiode door, waar vele successen werden behaald. Onder leiding van de heer Blom uitte het streven naar het hoogste zich onder andere in deelname aan de Olympische Dag in 1951. Het was de eerste keer dat onze vereniging aan een Olympische Dag meewerkte. Onder leiding van mevrouw Blom is een nieuwigheidje tot grote bloei gekomen en wel het ritmische gymnastiek. Met overgave kweekte ze de ritmische afdelingen op tot nationaal niveau. Onder haar bezielende leiding brachten de groepen het zelfs tot Nederlandse Kampioenschappen en behaalde ze daar menige tweede en derde prijzen.
In het afscheidsjaar van de heer Blom viel ons een grote eer te beurt vanwege het Verbond. De heer en mevrouw Blom werd gevraagd of zij een oefening wilden maken die gedemonstreerd zou worden ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de K.N.G.V. in maart 1968. De heer Blom heeft na 18 jaren trouwe dienst bedankt voor zijn functie als technisch leider van onze gymnastiekafdeling om zich bezig te houden met de zwemkunst in onze stad. Mevrouw Blom is nog jaren lang gebleven, totdat ze besloot zich met de jazz-gymnastiek bezig te gaan houden en dat binnen een eigen instituut.
Er wordt in 1950 voorgesteld een afdeling volleybal op te richten, maar dit kon toen nog geen genade vinden in de ogen van het bestuur. Enkele jaren later komt er echter wel een volleybalgroep tot stand, waarbij de heren senioren zich volledig kunnen uitleven en hun gebrul reeds van verre was te horen. Vanaf eind jaren ’70 blijkt deze afdeling een constantere plaats binnen de vereniging te veroveren. Er werd een recreatieve volleybal afdeling gevormd, die zelfs na een tweetal jaren bij de dames een competiegroep heeft gevormd met maar liefst twee teams. In de beginjaren werden deze groepen geleid door mevrouw A. Visser en tot op heden door de heer H. Schoot.
Na de familie Blom hebben Wim en Alie Burrie jarenlang een belangrijk aandeel in de leiding op zich genomen. Onder deze familie behaalde V en K Nederlandse titels op het gebied van turnen alsmede op het gebied van het springen, een onderdeel van het turnen. De selectiegroepen werden en worden samengesteld uit gymnasten vanaf circa 6 jaar waarbij leidster Feikje van Drooge een soort “scoutrol” speelt. Dat wil zeggen dat zij Wim en Alie inseinde als er talent aanwezig was. De basis voor de selectiegroepen werd en wordt bij (juf) Feikje gelegd. De heer Wim Burrie, die begin zeventiger jaren als leider werd aangetrokken, maakte zelf jarenlang deel uit van de befaamde herenspringploeg van Brinio onder leiding van de heer van Dongen. Hij assisteerde vaak dochter Corien van Dongen bij de lessen en dat was aanleiding om ook zelf met lesgeven te beginnen. Aanvankelijk begon hij alleen met het trainen van de jongens en werd daarbij nog begeleid door zijn eigen trainer. In 1976 ging hij samen met Alie ook de meisjes trainen. Ongeveer twee jaar later besloot hij het springen serieus aan te pakken. Dat leidde prompt tot resultaten, want de meisjes werden zes jaar achtereen ongeslagen kampioen van Friesland.
Daar het gemeentebestuur niet (voldoende) investeerde in het benodigde turnapparatuur besloot Wim Burrie in 1984 een sponsorloop te organiseren. Met de actie hoopte V en K de schikking te krijgen over een springtafel (kosten ƒ 4.500,=). Nadat 54 leden van de selectieafdeling op 9 juni 1984 een hindernisbaan moesten afleggen voor minimaal een stuiver per rondje is het benodigde bedrag ruim overschreden. Circa ƒ 7.200,= werd deze dag opgehaald, zodat ook een balkhoes en springplank werden aangeschaft. Ter herinnering aan deze actie schreef iedere deelnemer zijn of haar naam onder de springtafel.
In een interview met Wim Burrie las ik het volgende: “ Ons geheim van het succes? Tja, ik doe het niet alleen, we maken de vereniging met z’n allen, immers de samenwerking van bestuur, leiders, leidsters, vrijwilligers is het recept voor dit succes. We zijn als het ware één grote familie. Ik beschouw de leden als mijn eigen kinderen”.
Begin zeventiger jaren kwam een nieuw aspect binnen de turnbond naar voren, te weten jazzgymnastiek. De V en K ploeg werd in 1982 voor het eerst uitgenodigd voor de landelijke demogyjada (demonstratie gymnastiek jazz dans) om hun oefening onder leiding van Hilja Berends te showen. Zij heeft hiermee de basis gelegd voor de vele jaren die erna volgde. Onder leiding van Bouwien Hoekstra weten de groepen zich tegenwoordig regelmatig met originele en bovenal mooie choreografieën in het voetlicht te treden.
De Stenen Man
De gymnastiekvereniging “De Stenen Man” is opgericht op 13 mei 1974 door een aantal fanatieke ouders. Zij hadden het idee dat de kinderen in de zeer kinderrijke nieuwe wijk van Harlingen, het Oosterpark, de gelegenheid moesten hebben om daar te gymnastieken. Harlingen kende in die tijd alleen nog de vereniging “ Vlugheid en Kracht” – want in 1971 was de opheffende Chr. Gymnastiekvereniging DINDUA overgevloeid in V en K – en de afstand naar de stad vonden veel ouders een bezwaar. Er stonden reeds al een aantal scholen in de wijk “het Oosterpark” en zo werd op 19 augustus 1974 begonnen in het gymlokaal van de L.T.S. aan de Johan van Oldebarneveltstraat. Al gauw bleek er zeer veel belangstelling te zijn, waardoor de uren werden uitgebreid. De nieuwe, uitstekend ingerichte gymzaal aan de Klipperstraat eind 1978 was een uitkomst voor wat betreft de accommodatieproblemen en het almaar groeiende ledenbestand logenstrafte het pessimisme ten aanzien van de duurzaamheid van een tweede gymnastiekvereniging in Harlingen.
Onder leiding van Hanneke Hofman bouwde “De Stenen Man” aan een solide reputatie, met name op het gebied van de jazz-gymnastiek.
V&K – Stenen Man
Eind jaren tachtig begin jaren negentig dringt bij de vereniging het besef door dat concurrentie gezond kan en moet zijn en dat zowel V en K als De Stenen Man hetzelfde doel na streven, namelijk het verbeteren van de kwaliteit en kwantiteit van het turnen in Harlingen. Een samenwerking van de twee verenigingen bleef dan ook niet uit en de verenigingen fuseerden. Doordat in de statuten van “V&K-Stenen Man” benadrukt wordt dat de nieuwe vereniging gezien moet worden als een voortzetting van “Vlugheid & Kracht” en “De Stenen Man”, was het dus mogelijk, dat de vereniging twee jaar na de fusie – in 1994 – haar 75-jarig bestaan kon vieren.
Een hoogtepunt van de vereniging is dat bij de verkiezing “sporters van de eeuw” de heren springploeg – bestaande uit Rob en Arie den Breejen, Hessel de Haan, Sebastiaan Visser, Wilfred Kalkhuis, Alex Philipse, Bennie Reuvers, Hans Zijlstra ( overleden) en René Nak – zijn verkozen tot sportteam van de eeuw. De jury schreef dat wanneer een team jarenlang op dit niveau prestaties levert, dan kan met recht gesproken worden van een uitzonderlijke prestatie. Met name omdat hier sprake is van een herenteam. Dit team, onder leiding van Wim Burrie, is één van de weinige herenploegen in Nederland die al zo lang aan de top staat. Het team is onder andere vijf keer Nederlands kampioen geworden en vele malen Fries- en Noord-Oost Kampioen.
Bij de vrouwen kon Tamara Brander de titel Sportvrouw van de Eeuw in ontvangst nemen. Zij werd vanaf 1986 acht keer Fries- en Noord-Oost kampioen. In 1987 werd zij 2 e en in 1988 kampioene bij de Nederlandse Kampioenschappen. Verder maakte zij deel uit van de springploeg waarmee ze vele malen Fries, Noord-Oost en Nederlands Kampioen werd. In 1992 werd ze algeheel Nederlands Kampioen met de springploeg. Tamara trainde jarenlang onder leiding van Wim en Alie Burrie en na de fusie onder leiding van Gerrie Folkerts.
Het echtpaar Blom en Wim Burrie waren in de categorie sportofficial genomineerd en de vereniging voor de titel “sportvereniging van de eeuw”, echter de titel ging helaas naar een ander.
Bestuur
In het begin van dit artikel vermeld ik al de namen van de oprichters van V en K. De heer C. Van der Meulen was de eerste voorzitter en bekleedde deze functie van 1919 tot 1922. In de 85 jaar van het bestaan zijn daar vele andere namen bijgekomen van mannen en vrouwen die hun best hebben gedaan de vereniging te leiden. We noemen de heren L. Kuiken, W. De Vrij, H.S. Oswald, R. V.d. Mey, v.d. Plank, Tj. Tigchelaar, Goslinga en Zweep. Het is goed mogelijk dat eens een naam vergeten wordt te vermelden. De meeste notulen van voor de oorlog zijn verdwenen en is dit alles niet meer precies na te gaan. De heer Zweep werd in 1957 opgevolgd door de eerste vrouwelijk voorzitter, namelijk mevrouw Oswald – Tiel. Zij bleef tot 1960 aan en werd opgevolgd door de heer W. de Vries, die tien jaren als voorzitter volmaakte. Zijn functie werd vervolgens overgenomen door de heer H. Hateboer die maar liefst 18 jaren als voorzitter volmaakte. Daarna hebben de heren T. Wierda en W. Burrie de vereniging geleid. Sinds de heer W. Burrie de voorzittershamer heeft neergelegd beschikt de vereniging niet meer over een voorzitter. Mevrouw R. Hamstra is tijdelijk als vice-voorzitter opgetreden en mevrouw G. Houtsma heeft dit thans van haar overgenomen. Naar een voorzitter wordt al enkele jaren gezocht.
Ondanks dat een bestuur niet alleen uit een voorzitter bestaat is het onmogelijk alle namen te noemen van de vrouwen en mannen die hun hebben ingezet de vereniging “draaiende te houden”. Eén persoon wil ik nog graag wel toelichten, namelijk de heer A. de Jong. Hij heeft maar liefst 35 jaar de bestuursfunctie van penningmeester voor zijn rekening genomen.
Het bestuur bestaat eind 2004 uit: Greta Houtsma (vice-voorz.), Chris Huizenga (secr.), Anne Tekstra (penningm.), Karin Bergsma, Ria Hamstra, Julia Jorna, Sietske Jorna, Albert-Jan Kalkhuis en Gert-Jan Attema.
Contributie / financiën
Op het gebied van de contributie zijn ook de nodige veranderingen geweest. Uit de aantekeningen blijkt dat een aspirantlid in 1929 ƒ 0,45 per maand betaalde. Het blijkt dat men aspirantlid kon worden als men de leeftijd van 12 jaar had bereikt. Nu treedt men al al 4 à 5 jarige de gymnastiekzaal binnen.
Gezien de stijging van de zaalhuur en salarisherziening van de leiding niet kon en kan ontkomen worden aan contributieverhogingen. Ter bestrijding van de onkosten die aan een (grote) uitvoering verbonden waren, werden verlotingen georganiseerd die ons behoedde voor een financieel verlies. Het bleek steeds moeilijker een vereniging draaiende te houden zonder sponsor. In 1987 heeft het bestuur een 8-jarig contract kunnen afsluiten met de Bondsspaarbank, later Friesland Bank, voor sponsoring.
(tekst Tamara Brander)